جشن هالووین؛ ریشه ها، معانی و سنت ها

هالووین

هالووین روزی خاص و تعطیل است که هر ساله در روز سی و یکم ماه اکتبر میلادی جشن گرفته می­شود. هالووین امسال (سال ۲۰۲۱ میلادی) مصادف با روز یکشنبه تاریخ سی و یکم اکتبر و معادل با یکشنبه ۹ آبان سال ۱۴۰۰ شمسی است. جشنی جذاب، مرموز و هیجان انگیز که شما عزیزان می توانید با تورها و آفرهای ویژه قصران گشت به کشورهایی که این جشن به طور رسمی در آن­ها جشن گرفته می­شود، سفر کرده و اوقات خوشی در کنار خانواده سپری کنید. این سنت نشأت گرفته از جشنواره سلتیک با نام ساوین (Samhain) است.

در این جشنواره مردم آتش روشن می­کردند و لباس­ هایی برای دفع ارواح می­پوشیدند. در قرن هشتم، پاپ گرگوری سوم (Pope Gregory III)، اول نوامبر ماه میلادی را به‌عنوان زمان بزرگداشت همه مقدسین تعیین کرد. خیلی زود، تمامی روزهای مقدس هر یک به نوبه خود برخی از سنت­های ساوین را در خود جای دادند.

این سنت ­ها درگذشته به نام همه جشن­ ها یا آل هالوس ایو (All Hallows Eve) شناخته می­شد و بعداً به هالووین تغییر نام داد. باگذشت زمان، هالووین تبدیل به روزی شد که در آن فعالیت­ هایی مانند حقه یا هدیه (trick-or-treating) (که در فرهنگ ایرانی به نام قاشق زنی معروف است)، کنده­ کاری بر روی فانوس ­های کدویی (Carving Jack-o-lanterns)، گردهمایی های جشنواره­ ای، پوشیدن لباس­ های خاص و خوردن خوراکی­ های لذیذ در آن انجام می­ گرفت.

ریشه­ های باستانی هالووین

همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، ریشه اولیهٔ هالووین به جشنواره باستانی سلتیک به نام ساوین برمی­ گردد. سلت­ها (مردمان موسوم به سلت) که دو هزار سال پیش در ناحیه ای که امروزه ایرلند، انگلستان و شمال فرانسه را در بر دارد، زندگی می­ کردند و سال نو خود را در اولین روز ماه نوامبر میلادی جشن می­ گرفتند.

 این روز پایان تابستان و فصل برداشت محصول و آغاز زمستان تاریک و سرد بود، زمانی از سال که اغلب با مرگ‌ومیر انسان­ ها همراه بود. سلت­ ها معتقد بودند که شب قبل از سال جدید، مرز بین جهان زنده و مرده محو می­ شود. در شب سی و یکم ماه اکتبر، سلت­ها، ساوین را جشن می­گرفتند، درست در زمانی که اعتقاد بر این بود که ارواح مردگان به زمین بازمی‌گردند.

سلت­ها بر این باور بودند که حضور ارواح ماورایی علاوه بر ایجاد مشکل و خسارت به محصولات کشاورزی‌شان، سبب خواهد شد که امر پیش‌بینی در مورد زمان آینده برای کاهنان یا کشیشان سلتی آسان­تر شود. این پیشگویی ­ها برای مردمانی که کاملاً به جهان طبیعی دائماً در حال تغییر وابسته هستند، منبع مهمی از آسایش در طول زمستان طولانی و تاریک بود.

برای گرامیداشت این رویداد، کشیش ­ها یا کاهنان سلتی آتش ­های مقدس بزرگی را برپا می­کردند تا مردم برای سوزاندن محصولات کشاورزی و حیواناتشان برای خدایان سلتی قربانی کنند. در طول جشن، سلت­ها لباس­ هایی می­ پوشیدند که معمولاً از سر و پوست حیوانات تشکیل شده بود و با این کار سعی می­کردند ثروت یکدیگر را به رخ هم بکشند.

هنگامی که جشن به پایان می­رسید، سلت­ها آتش مقدس را که شب قبل خاموش کرده بودند، دوباره روشن می‌کردند تا در زمستان پیش رو از آن­ها محافظت کند.

آیا می‌دانستید؟

«یک چهارم آب نبات­ های خریداری شده در طول یک سال در ایالات متحده، برای جشن هالووین است!»

در سال چهل و سه بعد از میلاد مسیح، امپراتوری روم اکثر قلمرو سلتیک­ها را فتح کرد. در طول چهارصد سالی که امپراتوری روم باستان بر سرزمین سلتی­ها سلطنت کردند، دو جشن با منشأ رومی با جشن سنتی سلتی ساوین ترکیب شدند.

اولین مورد، جشن فرلیا (Feralia) بود. روزی در اواخر ماه اکتبر که رومیان به طور سنتی از مرگ مردگان یاد می­کردند. روز دوم مربوط به جشنی بود که به‌افتخار پومونا (Pomona)، خدای میوه و درختان روم برگزار می­شد. نماد پومونا سیب است و ادغام این جشن با ساوین احتمالاً سنت باب شدهٔ سیب را که امروزه در هالووین انجام می‌شود، توضیح می‌دهد.

همه روزهای مقدس

در روز سیزدهم ماه مه سال ۶۰۹ پس از میلاد، پاپ بانیفیس چهارم به احترام همه شهدای مسیحیت، معبد پانتئون را در رم برگزید و جشن کاتولیکی به نام «روز همه شهدا» در کلیسای غربی آن معبد برپا کرد. پاپ گرگوری سوم بعدها به پاس تمام چهره ­های مقدس و شهیدان دین مسیحیت، این جشنواره را گسترش و تاریخ آن را از سیزدهم ماه مه به اول ماه نوامبر تغییر داد.

در قرن نهم، نفوذ دین مسیحیت در سرزمین سلتی­ها گسترش یافت تا جایی که به تدریج با آداب و رسوم قدیمی سلتیک ترکیب و جایگزین آن­ ها شد. در سال ۱۰۰۰ پس از میلاد، کلیسا روز دوم نوامبر را به عنوان روز تمام ارواح، به عنوان روز بزرگداشت مردگان نام‌گذاری کرد. امروزه به طور گسترده­ اعتقاد بر این است که کلیسا در تلاش بود تا جشن مردگان سلتیک را با تعطیلات مذهبی مربوط به کلیسا جایگزین کند.

تمامی مراسم­ های روز ارواح که مشابه با جشن ساوین برگزار می­شد، همراه با آتش­ سوزهای بزرگ، نمایش‌های رژه مانند و پوشیدن لباس­هایی به‌مثابه قدیسین، فرشته­ ها و شیاطین بود. جشن روز همهٔ قدیسین، اُل هالوس یا اُل هالومَس نیز نامیده می‌شود و شب قبل از آن یعنی شب سنتی ساوین در مذهب سلتیکی، با عنوان شب همهٔ قدیسین (اُل هالوس ایو) (All-Hallows Eve) نامیده شد که به‌تدریج به هالووین تغییر یافت.

هالووین به آمریکا آمد

جشن هالووین به دلیل سیستم اعتقادی سخت پروتستان در سرزمین­ های به استعمار گرفته انگلیس جدید (Colonial New England) بسیار محدود برگزار می­شد. هالووین در مریلند و مستعمرات جنوبی بسیار بیشتر رایج بود.

با در هم آمیختن باورها و آداب و رسوم اقوام مختلف اروپایی و سرخ‌پوستان آمریکایی، نسخه مشخصی از هالووین آمریکایی ظاهر شد. نخستین جشن­ ها شامل جشن­ های بازی (Play Parties) بود که در شمار رویدادهای عمومی برای جشن برداشت محصولات کشاورزی بود. همسایه­ ها داستان مردگان را به اشتراک می­ گذاشتند، از خوشبختی یکدیگر می­گفتند، می‌رقصیدند و آواز می­خواندند.

جشن‌های استعماری هالووین همچنین شامل روایت داستان­های ارواح و شیاطین از انواع مختلف بود. در اواسط قرن نوزدهم میلادی، فستیوال و جشن­های سالانه پاییزی معمول بود، اما هالووین هنوز در همه جای کشور جشن گرفته نمی‌شد.

در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، آمریکا مملو از مهاجران جدید شد. این مهاجران جدید، به‌ویژه میلیون­ ها ایرلندی که از بحران قحطی سیب‌زمینی در کشور ایرلند فرار کرده بودند، به محبوبیت جشن هالووین در سطح ملی کمک کردند.

جشن­ های هالووین

در دههٔ سال­های 1920 و 1930 میلادی، هالووین تبدیل به یک تعطیلات سکولار اما جامعه‌محور شد و رژه­ ها و جشن های هالووین در سطح شهر به‌عنوان سرگرمی­ های برجسته مطرح گردید. علی‌رغم تلاش ­های بسیاری از مدارس و جوامع­، خرابکاری و وحشیگری در برخی از جشن ­ها در این مدت گریبان‌گیر شرکت‌کنندگان در این جشن شده بود.

در دهه 1950 میلادی، رهبران شهر با موفقیت توانستند خرابکاری­ ها را محدود کرده و هالووین تبدیل به یک روز تعطیل، عمدتاً برای استفاده جوانان شد. باتوجه‌به تعداد زیاد کودکان خردسال در دوران شکوفایی نوزادان در دهه پنجاه، مهمانی­ ها از مراکز مدنی شهر به کلاس درس یا خانه که مکانی راحت­تر برای اجرای جشن هالووین بود، انتقال پیدا کردند.

بین سال­های ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ میلادی، اجرای سنت حقه یا هدیه (trick-or-treating) احیا شد. سنت حقه با هدیه که معمولاً توسط کودکان با رفتن به درب­ های همسایگان برای گرفتن هدیه انجام می ­شود، یک روش نسبتاً ارزان برای کل جامعه برای شرکت در جشن هالووین بود. از نظر تئوری، خانواده­ ها می­توانستند با ارائه خوراکی­ های کوچک به کودکان محله­، از حقه ­هایی که کودکان ممکن است با آن­ها انجام دهند، جلوگیری کنند.

بنابراین، یک سنت جدید آمریکایی متولد شد و به رشد خود ادامه داد. امروزه آمریکایی­ها سالانه حدود شش میلیارد دلار برای هالووین هزینه می­کنند که این دومین تعطیلات تجاری بزرگ این کشور پس از جشن کریسمس است.

تاریخچه سنت حقه یا هدیه (قاشق‌زنی)

آمریکایی­ها با به‌ارث‌بردن از سنت­های اروپایی شروع به لباس پوشیدن به‌صورت مبدل کرده و خانه‌به‌خانه با در زدن خانه­ ها، درخواست غذا یا پول از صاحب‌خانه می­کردند. روشی که در نهایت به سنت “حقه یا هدیه” امروزی تبدیل شد. زنان جوان معتقد بودند که در جشن هالووین می­توانند با ترفندهایی که با نخ، ترشی سیب یا آینه­ ها انجام می­­شد، نام یا ظاهر شوهر آینده خود را شکل دهند.

در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی، با اقداماتی که در آمریکا صورت گرفت، سعی شد تا جشن هالووین بیشتر به تعطیلاتی با محتوای گردهمایی اجتماعات و همسایگان به‌جای طرح داستان­ هایی درباره ارواح، شوخی­های شیطانی و جادوگری تبدیل شود. از همین رو، در اواخر قرن، مهمانی ­های هالووین برای کودکان و بزرگسالان در کنار هم متداول‌ترین روش برای جشن گرفتن این روز جذاب شد. تمرکز مهمانی­ها بر انجام بازی ­ها، خوردن غذاهای فصل و پوشیدن لباس­های هیجان­انگیز جشن بود.

روزنامه­ ها و رهبران جامعه والدین را تشویق می­کردند تا هر چیز ترسناک یا عجیب‌وغریب را از جشن هالووین حذف کنند. به دلیل این تلاش­ها، هالووین بیشتر مرسومات خرافی و مذهبی خود را در آغاز قرن بیستم از دست داد.

فیلم­ های هالووینی

اگر صحبت از موفقیت تجاری به میان بیاید، فیلم­های ترسناک هالووینی سابقه طولانی در فروش گیشه دارند و مخاطبان بسیاری را همواره به خود جذب کرده­اند. فیلم­های کلاسیک هالووین از جمله “سری فیلمهای هالووین” است که بر اساس فیلم اصلی ۱۹۷۸ به کارگردانی جان کارپنتر و بازی دونالد پلیسانس، نیک کسل، جیمی لی کرتیس و تونی موران ساخته شده است. در فیلم “هالووین” ، پسر جوانی به نام مایکل مایرز خواهر هفده ساله خود را می­کشد و به زندان می­افتد، اما در نوجوانی در شب هالووین فرار می­کند و به دنبال خانه قدیمی خود رفته و هدف جدیدی پیدا می­کند. ادامه فیلم اصلی “هالووین” در سال ۲۰۱۸ میلادی با بازی جیمی لی کرتیس و نیک کسل منتشر شد. ادامه ­ای از آن با نام “هالووین می­کشد”­ که دوازدهمین فیلم در مجموعه فیلم­های “هالووین” بود، در سال ۲۰۲۱ اکران شد.

فیلم هالووین که به‌عنوان یک فیلم ترسناک کلاسیک همراه با موسیقی متن وحشتناک آن در نظر گرفته می­شد، الهام‌بخش دیگری برای فیلم­های نمادین معروف مانند “جیغ” ، “کابوس در خیابان الم” و “جمعه سیزده” بود.